Trải nghiệm làng nghề truyền thống của Thủ đô
Với chủ đề “Trăm nghề tinh hoa, ngàn vị lan tỏa”, Liên hoan Ẩm thực và Du lịch làng nghề, phố nghề Hà Nội 2025 có hơn 100 gian hàng, quy tụ những giá trị nghề truyền thống lâu đời của Thủ đô. Tại đây, du khách được lắng nghe những câu chuyện về làng nghề truyền thống, tận mắt tham quan và trải nghiệm quá trình sản xuất các sản phẩm làng nghề.
Nổi bật trong số đó là khu giới thiệu nghề lụa tơ tằm Phùng Xá (Mỹ Đức). Đây là làng nghề vừa có lịch sử lâu đời, vừa được tiếp sức bởi những đổi mới trong ứng dụng và thiết kế. Tại đây, du khách được xem gia đình nghệ nhân trực tiếp biểu diễn công đoạn rút tơ, se sợi và kể lại câu chuyện giữ nghề qua nhiều năm.
 |
| Nghệ nhân làng nghề tơ tằm Phùng Xá trực tiếp kéo tơ từ những nong kén vàng tại khu trưng bày của lễ hội, giúp người xem quan sát toàn bộ quy trình làm tơ thủ công truyền thống. Ảnh: Quỳnh Mai |
Điều làm nên sức sống bền bỉ và danh tiếng của làng lụa tơ tằm Phùng Xá suốt hàng trăm năm nằm ở quy trình sản xuất hoàn toàn thủ công, không chạy theo công nghiệp hóa. Từ khâu nuôi tằm, chọn kén, rút tơ, quay sợi đến dệt lụa, mỗi công đoạn đều đòi hỏi sự tỉ mỉ, kiên nhẫn và đôi bàn tay giàu kinh nghiệm của người thợ.
Tại gian hàng, nhiều sản phẩm thủ công 100% từ lụa tơ tằm như: khăn quàng, áo dài, gối phụ kiện từ phế liệu tơ được trưng bày. Sự tinh xảo thủ công kết hợp với thiết kế hiện đại khiến không ít khách tham quan dừng lại quan sát và trải nghiệm.
 |
| Các sản phẩm tơ lụa của Phùng Xá được trưng bày tại lễ hội, bao gồm vải lụa, khăn, gối và những tấm lụa in họa tiết thủ công. Ảnh: Quỳnh Mai |
Bên cạnh sự phát triển của dòng lụa tơ tằm truyền thống, Phùng Xá những năm gần đây còn ghi dấu bằng sản phẩm lụa tơ sen - một hướng đi mới mang đậm dấu ấn bản địa. Việc khai thác sợi từ cuống sen đòi hỏi độ tỉ mỉ cao hơn nhiều lần so với rút tơ thông thường, mỗi mét vải cần hàng nghìn cuống sen và nhiều giờ lao động thủ công liên tục. Nhờ kỹ thuật tinh xảo của nghệ nhân cùng nguồn nguyên liệu đặc trưng vùng đồng sen Mỹ Đức, lụa tơ sen dần trở thành “đặc sản” mới của Phùng Xá, mở rộng bản sắc làng nghề.
“Lụa tơ tằm Phùng Xá chỉ bền khi người làm nghề chịu bền. Mỗi sợi tơ không chỉ là sản phẩm, mà là tâm huyết của cả làng gìn giữ qua nhiều thế hệ. Được mang nghề đến liên hoan cũng là cách để chúng tôi chứng minh rằng lụa Việt vẫn có chỗ đứng riêng, không thể thay thế” - Nghệ nhân chia sẻ.
Nghệ nhân cho biết, hiện tại, chỉ còn một số hộ gia đình ở Phùng Xá theo nghề dệt lụa tơ tằm truyền thống. Hàng tháng, tại đây vẫn đón nhiều đoàn du khách ghé thăm để tham quan, trải nghiệm và mua những sản phẩm lụa truyền thống của làng nghề.
 |
| Lụa tơ tằm Phùng Xá nức tiếng gần xa. Ảnh: Tạ Quang |
Ngoài gian hàng của làng lụa Phùng Xá, Liên hoan Ẩm thực và Du lịch làng nghề, phố nghề Hà Nội 2025 còn có không gian giới thiệu làng nghề truyền thống khác như gốm Bát Tràng, giò chả Ước Lễ, quạt Chàng Sơn, nón làng Chuông... Mỗi gian hàng đều tấp nập người tham quan, trải nghiệm, cho thấy sự đa dạng, phong phú của làng nghề Thủ đô, cũng như sức hút không nhỏ của loại hình du lịch văn hóa với du khách Việt.
Phát huy giá trị du lịch của làng nghề Thủ đô
Theo thống kê của Sở Du lịch Hà Nội, Thủ đô hiện có 1.350 làng nghề và làng có nghề. Trong đó, 327 làng nghề và làng nghề truyền thống đã được công nhận, Hà Nội hội tụ tới 47 trong tổng số 52 nghề truyền thống của Việt Nam.
Ông Nguyễn Trần Quang - Phó Giám đốc Sở Du lịch Hà Nội - nhận định: "Hà Nội không chỉ nổi tiếng bởi chiều sâu lịch sử, văn hóa mà còn được thế giới biết đến như một 'thiên đường trải nghiệm' với hệ thống làng nghề độc đáo, phố nghề lâu đời và nền ẩm thực tinh tế. Mỗi làng nghề, mỗi phố nghề, mỗi sản phẩm, mỗi món ăn của Hà Nội đều mang trong mình một câu chuyện thấm đẫm những giá trị của một vùng đất, một địa danh, cũng như đôi bày tay, khối óc của con người Hà Nội".
Trong đó, nhiều làng nghề đã đạt được những danh hiệu quốc tế danh giá. "Đây là nguồn lực quan trọng để du lịch Thủ đô tiếp tục được các tổ chức quốc tế đánh giá là một trong những điểm đến hấp dẫn hàng đầu Châu Á và thế giới", lãnh đạo Sở Du lịch Hà Nội khẳng định.
Để tạo điều kiện phát triển du lịch làng nghề, những năm gần đây, UBND Thành phố đã ban hành nhiều văn bản quan trọng như Kế hoạch phát triển kinh tế du lịch nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2022-2025, các văn bản bổ sung nhiệm vụ phát triển du lịch nông thôn và đặc biệt là Đề án tổng thể phát triển làng nghề Hà Nội giai đoạn 2025-2030, tầm nhìn đến năm 2050.
 |
| Du khách mua sắm tại gian hàng giới thiệu sản phẩm làng hương Quảng Phú Cầu. Ảnh: Chí Long |
Đây là những định hướng chiến lược, tạo hành lang pháp lý để Hà Nội triển khai các nhiệm vụ phát triển du lịch gắn với bảo tồn, gìn giữ và phát huy giá trị nghề truyền thống, đồng thời góp phần xây dựng và quảng bá thương hiệu du lịch làng nghề Thủ đô trong tổng thể chiến lược phát triển du lịch bền vững.
Hệ thống làng nghề của Thủ đô Hà Nội trải rộng trên khắp các xã, bao gồm nhiều nhóm nghề tiêu biểu như chế biến nông sản, sản xuất thủ công mỹ nghệ, gốm sứ, dệt may, lụa tơ tằm... Sự đa dạng này tạo nên nguồn tài nguyên du lịch nhân văn đặc sắc, mang đậm bản sắc văn hóa Thăng Long - Hà Nội, đồng thời mở ra nhiều dư địa cho phát triển các loại hình du lịch văn hóa, du lịch cộng đồng và du lịch trải nghiệm gắn với làng nghề.
Hoạt động dành cho du khách tại các làng nghề ngày càng đa dạng, với nhiều sản phẩm du lịch như tham quan, trải nghiệm nghề, mua sắm và ẩm thực. Nhiều sản phẩm OCOP đã trở thành điểm nhấn trong các tour làng nghề. Sự kết hợp giữa sản xuất, trải nghiệm và tiêu thụ sản phẩm góp phần nâng cao giá trị kinh tế và lan tỏa văn hóa làng nghề Hà Nội.
Bên cạnh đó, nhiều mô hình du lịch trải nghiệm, du lịch cộng đồng hình thành, mang lại hiệu quả kinh tế, tạo việc làm và góp phần gìn giữ, truyền nối giá trị nghề truyền thống.
 |
| Giới trẻ nô nức check in làng Vạn Phúc - nơi nằm trong top làng lụa đẹp nhất Việt Nam. Ảnh: Ngọc Chi |
Tuy nhiên, theo Sở Du lịch Hà Nội, bên cạnh những thuận lợi, du lịch làng nghề Hà Nội vẫn đang đối mặt với nhiều tồn tại, hạn chế cần sớm được khắc phục.
Dù có hệ thống làng nghề, di sản văn hóa và sản phẩm thủ công phong phú, việc khai thác để hình thành các sản phẩm du lịch đặc trưng, có sức cạnh tranh vẫn còn hạn chế, chưa tương xứng với tiềm năng và vị thế của Thủ đô. Công tác quy hoạch, quản lý không gian du lịch làng nghề gặp nhiều khó khăn do hạ tầng chật hẹp, thiếu không gian trưng bày, trải nghiệm và quy hoạch rõ ràng cho hoạt động du lịch - dịch vụ.
Bên cạnh đó, nguồn nhân lực du lịch làng nghề còn thiếu và yếu, chủ yếu do người dân, nghệ nhân tự đảm nhiệm, chưa được đào tạo bài bản, khiến chất lượng dịch vụ chưa đồng đều. Hoạt động du lịch vẫn phát triển theo chiều rộng, thiếu đổi mới, chưa khai thác sâu giá trị nghề và bản sắc văn hóa, trong khi công tác truyền thông, quảng bá còn hạn chế, làm giảm hiệu quả xây dựng thương hiệu du lịch làng nghề Hà Nội.
Trong bối cảnh đó, việc phát triển du lịch làng nghề Hà Nội đòi hỏi cách tiếp cận đồng bộ, bài bản và dài hạn, gắn kết chặt chẽ giữa quy hoạch không gian, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đổi mới sản phẩm và đẩy mạnh truyền thông, quảng bá.
Chỉ khi các giá trị cốt lõi của nghề truyền thống và bản sắc văn hóa làng nghề được khai thác sâu, kết hợp hài hòa với nhu cầu trải nghiệm của du khách hiện đại, du lịch làng nghề mới thực sự trở thành động lực phát triển kinh tế - văn hóa bền vững, góp phần khẳng định vị thế của Hà Nội như một điểm đến sáng tạo, giàu bản sắc trên bản đồ du lịch khu vực và quốc tế.
