 |
| Đá tai mèo - đặc sản của Đồng Văn, Hà Giang |
Lẩn khuất trong lớp sương mù dày đặc, con đường cứ thế chạy ngoằn ngoèo, vắt qua triền núi, sắc đen của trang phục Mông, sắc vàng của lưng bò lúc chìm lúc nổi trong sắc trắng của sương núi, lúc ẩn lúc hiện giữa một rừng đá tai mèo gai góc, lởm chởm. Nếu được đứng trên triền núi ngắm những buổi hoàng hôn mênh mông nắng vàng hay đêm nằm run rẩy trong cái tịch mịch của rừng đá, bạn mới thấy hết được ý nghĩa của cuộc sống nơi hoang vu, khi con ngưòi trở nên quá bé nhỏ trước sự hùng vĩ của thiên nhiên.
Người dân Đồng Văn có câu “sống trên đá chết vùi trong đá”. Thế giới của người Mông ở Hà Giang thật đơn sơ, nó chỉ là rừng, là đá và nhiều sinh khí nhất là những nương ngô xanh rờn. Một quả núi lớn được chia theo từng hộ dân để canh tác nhưng oái oăm thay, người dân có thể phải đi xa hàng cây số mới tới được “nương” nhà mình. Đá núi mấp mô, nhọn hoắt, đâm thủng chân người, vậy mà họ vẫn có thể đào được hố, được hốc rồi tra hạt, rồi tỉa bắp. Bò kéo cày, có khi chỉ đi được vài bước chân đã phải quay đầu, vì “nương” nhỏ quá, đá xanh rắn quá. Đúng là dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần.
 |
Mùi rượu ngô gay gắt của những quán nhỏ ven đường như muốn níu kéo chúng tôi lại và dù đã vượt qua rất xa, vẫn có cảm giác như nó ở quanh mình. Phải chăng hơi rượu đã thấm đẫm vào không gian, đánh bạt đi lam sơn chướng khí của miền “đất dữ” để tiếp thêm sức mạnh cho người khách bộ hành? Ở nơi này, rượu ngô là thứ đồ uống chính của đồng bào dân tộc. Ăn có thể thiếu, mặc có thể không đủ nhưng ruợu ngô luôn phải đầy bình. Sống trên đá, nguồn nước không có, người Mông nơi đây chỉ có thể trồng ngô. Ngô, cũng chỉ có một cách chế biến là xay ra và hấp cách thủy mà người dân nơi đây gọi là “mèn mén”.
Sống trên độ cao 1200m so với mặt nước biển, toàn bộ nguồn nước sinh hoạt của người Mông dựa hoàn toàn vào “thiện ý” của ông trời. Năm nào ông cho mưa nhiều thì người dân bớt khổ, chứ năm nào nắng to thì dù “có sức người, sỏi đá cũng chẳng thành ‘ngô’”. Đã thế, địa hình nơi này phức tạp, không hề có khe suối và nước mạch như các vùng núi khác, đá xanh Hà Giang lại nổi tiếng cứng nên cũng không thể nào khoan giếng hay sử dụng bất kì một phương tiện cấp nước nào khác. Chỉ khi trời mưa họ mới có nước. Nước ở lại trong các hốc đá tai mèo và ngưòi dân phải đập đá để tạo ra dòng chảy về một hốc đá lớn để lưu trữ. “Nước chảy đá mòn”, thế nhưng những giọt mồ hôi của người Mông nhỏ xuống không đủ thấm vào lòng đá, không làm cho đá mòn đi mà trái lại, dường như nó còn mài sắc thêm những cạnh đá để cào nát đôi chân trần của những con người quanh năm sống cảnh “bán mặt cho đá, bán lưng cho trời”.
 |
| Nấu rượu ngô |
Vùng đá tai mèo đã tạo cho người dân nơi đây tính cách thật dữ dội, nhưng cũng vô cùng chân thật. Dù khó, dù khổ đến mấy nhưng hiếm khi nụ cuời tắt trên đôi môi họ và tất cả những vị khách tình cờ lạc bước đến đây đều được chủ nhân tiếp đón bằng cả tấm lòng và tất cả những gì có thể ăn được. Một bữa ăn, một đêm ngủ trong căn nhà trống trải tường đá toả hơi lạnh buốt, một buổi len lỏi trên những con đường trải đá tới nương ngô nằm ở lưng chừng núi cũng đủ cho bạn quyến luyến vùng đất này. Mọi người dân nơi đây ngay từ lúc sinh ra đã được đá tôi luyện, đá chính là cuộc sống của họ, còn đá thì còn họ, sức sống của họ chính là sức sống của đá. Nếu bạn mua một chú chó nhỏ ở đây mang về nhà nuôi mà không kèm theo viên đá lấy ở nơi nó sinh ra thì chú chó cũng sẽ mòn mỏi mà chết. Lúc ngủ nó gối đầu lên đá, lúc thức nó vui đùa cùng viên đá, đá là một phần không thể thiếu đối với nó. Vâng, khó tin nhưng lại có thật.
.JPG) |
| Dù cuộc sống còn nhiều vất vả nhưng nụ cười không bao giờ tắt trên gương mặt người dân nơi đây |
Cuộc sống gian nan của người Mông đã để lại cho chúng tôi những ấn tượng đậm nét, nó khác xa những gì chúng tôi đã từng hình dung trước đó. Những con người tồn tại trong thế giới của đá là hình ảnh đẹp nhất của ý chí con người, sự vươn lên, chống chọi với thiên nhiên khắc nghiệt để hướng tới một cuộc sống tươi đẹp hơn.
