Theo mọi người giải thích, lía là tên gọi khác của con hến. Còn theo dân bản địa, đây là 2 loại khác nhau. Con lía thuộc họ với hến, nhưng vỏ mỏng hơn.
Lía được cào trên sông, các con kênh, trước đây chỉ ăn theo mùa, giờ đã được bán quanh năm, trở thành món ăn vặt quen thuộc. Theo kinh nghiệm của số đông “thực khách” rành rẽ về lía thì thị xã Tân Châu - xứ lụa nổi tiếng một thời là nơi có các món lía ngon nhất.
Một lý do nữa khiến lía ở Tân Châu nổi tiếng hơn cả vì nơi đây có xóm đồng bào Chăm, lía chính là món ăn do người Chăm chế ra để ăn trong mùa nắng nhằm giải nhiệt và giúp những buổi họp mặt tụm năm, tụm bảy của những người đi trốn nóng thêm phần thú vị.Lía có thể gọi là món đặc sản của Tân Châu.
Lía luộc sả
Cách ăn lía phổ biến là đem luộc, vì giữ nguyên vị ngọt thơm. Theo nhu cầu thực khách, các quán chế biến ngày càng nhiều hương vị, như: Lía xào tỏi, lía xào sả, lía xào me cay… để mới lạ và hấp dẫn hơn. Tuy có biến tấu đa dạng, nhưng nguyên tắc là xào nấu đơn giản, bởi như thế hương vị đặc trưng của lía mới không bị mất đi.
Lía xào tỏi
Nước chấm ăn kèm với món lía cũng rất quan trọng, thường là nước mắm me chua ngọt pha sệt, thêm chút ớt hoặc sa tế tùy vào mức độ ăn cay của từng người. Khi ăn, nhiều người thích cầm vỏ lía chấm trực tiếp vào nước chấm thay vì dùng muỗng, tăm tách thịt rồi mới chấm.
Lía xào me cay
Con lía chín rất nhanh, nên chỉ khi nào khách gọi món chủ quán mới chế biến, chỉ vài phút là có món ăn được làm từ lía nóng hổi và ngon lành. Màu vỏ lía bắt mắt trên nền sả xanh, điểm xuyến thêm vài đọt rau quế non mơn mởn, tỏi cháy thơm giòn… Thức uống kèm theo khi ăn lía cũng bình dị quen thuộc, là đá me, mủ gòn, hột é, sâm…
Mùa nắng nóng vào cao điểm, miền Nam như bị thiêu đốt. Trời càng trong xanh thì nắng càng gay gắt, ấy chính là thời điểm thích hợp nhất để thưởng thức lía. Vì sao? Con lía có tính hàn, luộc hay phơi ăn đều mát, chỉ mùa nóng mới đem lại cảm giác hạ nhiệt và an toàn cho khách thưởng thức, kể cả những người “yếu bụng”. Tận dụng nắng nóng, những nhà làm lía đặt cái mâm hoặc miếng thiếc nhỏ trước sân, trải lía lên phơi. Lía một nắng được ướp gia vị, còn ngậm nước nên giữ được vị ngọt, ăn với cơm nguội thì ngon hết sẩy!
Bí quyết chế biến lía ngon ở chỗ sử dụng lửa vừa, không quá lớn hay quá nhỏ để con lía vừa chín tới, giữ nguyên độ ngọt, thịt không bị tóp... Vị ngọt của lía quyện với nước mắm me vừa chua vừa cay tạo cảm giác hấp dẫn không thể lẫn với món ăn nào khác.
Từ món ăn dân dã, lía trở thành đặc sản của xứ lụa Tân Châu
Từ một món ăn chơi ở quê, lía ngày càng được ưa chuộng. Các quán bán lía nhờ đó tồn tại theo năm tháng, giá cả cũng rất bình dân.
Dân chài quanh năm đi đánh lưới, nhờ vào mùa nắng đi cào lía mới có đồng ra đồng vào nhiều hơn. Lía cũng không bao giờ có mặt trong các nhà hàng, quán ăn sang trọng mà chỉ khiêm tốn nằm nép bên lề đường, còn tươi nguyên trong thau của các bà, các cô bán hàng nước giải khát. Ngoài lía phơi, người sành ăn còn khoái món lía luộc.
Gọi là luộc nhưng chỉ mất chừng 3 - 5 phút thôi. Chảo bắc trên bếp để sẵn sàng, có yêu cầu là bà chủ quán vốc một lượng lớn thả vô, châm thêm ít nước, đậy nắp. Nhanh thoăn thoắt, một tay mở nắp đảo đều những con lía đang dần “mở miệng”, một tay bà dọn ra cái mâm nhỏ, đặt vào đó chén nước chấm, rau thơm, vài cây tăm và vài ly nước sâm bốc hơi lạnh mát rượi.
Nước vừa sôi, bên trong nghe tiếng lụp bụp, bà lại dở ra, nêm gia vị và đổ nhanh ra đĩa. Đặt mâm lía lên bàn, lần nào bà cũng dặn “ăn nhanh lúc còn nóng mới ngon nhe mấy con” vì sợ bọn trẻ mải lo trò chuyện sẽ đánh mất hương vị nguyên vẹn trong món ngon của bà.
