 |
| Cà phê Thổ Nhĩ Kỳ là di sản có từ hơn 500 năm nay, được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. Ảnh: Xinhua |
Anh Ahmet Erdogan, một người pha chế cà phê tại một quán trong khu vực chia sẻ: "Một khách hàng yêu cà phê sẽ thưởng thức cà phê Thổ Nhĩ Kỳ không đường, để cảm nhận trọn vẹn vị đắng đặc trưng của nó".
Không chỉ là một thức uống
Cà phê Thổ Nhĩ Kỳ "không chỉ là một thức uống", Seden Dogan, trợ lý giáo sư giảng dạy tại Đại học Nam Florida và là người gốc Safranbolu, miền Bắc Thổ Nhĩ Kỳ, khẳng định. Cô gọi đó là "cây cầu nối" bởi bên tách cà phê, mọi người có thể thoải mái chia sẻ mọi buồn vui trong cuộc sống.
Ngày nay, ở Thổ Nhĩ Kỳ, mời nhau “uống cà phê” không chỉ là rủ đi uống nước mà là lời hẹn thân tình. Một tách cà phê Thổ Nhĩ Kỳ đúng điệu phải được nấu chậm rãi, tỉ mỉ, phục vụ trong cốc nhỏ, nóng hổi, còn nguyên bọt, kèm theo một ly nước và một miếng kẹo lokum ngọt ngào để cân bằng vị đắng.
Cà phê được phục vụ trong những chiếc cốc nhỏ, nhưng bạn cần phải uống bình tĩnh và chậm rãi, không vội vã như espresso. Điều này giúp bã cà phê có thời gian lắng xuống và giữ chúng ở dưới đáy cốc.
 |
| Cà phê Thổ Nhĩ Kỳ được nấu bằng chiếc nồi cán dài đặt trên cát hoặc than nóng. Ảnh: Xinhua |
Điều thú vị nhất có lẽ nằm ở phần cuối, khi cà phê đã cạn, chiếc cốc được úp ngược lên đĩa để bã cà phê lắng lại thành hình. Người ta gọi đó là nghệ thuật đọc vận mệnh từ tách cà phê (tasseography). Hình dạng một con cá báo hiệu may mắn, một con chim gợi chuyến đi xa. Dẫu chỉ mang tính tượng trưng, đây vẫn là nghi lễ được ưa chuộng, mang đến niềm vui nhiều hơn là sự tiên đoán.
Trong khi bói toán thường không được khuyến khích trong văn hóa Hồi giáo, thì việc bói toán qua tách cà phê được coi là một thú vui dân gian, phổ biến trong cộng đồng - Kylie Holmes, tác giả của cuốn sách “Nghệ thuật bói toán cổ xưa” cho biết.
Nghi thức cà phê ở Thổ Nhĩ Kỳ còn gắn liền với truyền thống hôn nhân. Trong lễ dạm hỏi, cô dâu tương lai sẽ pha cà phê cho chú rể và gia đình. Riêng tách của chàng trai thường được cho thêm... một nhúm muối. Nếu uống hết mà không phàn nàn, anh ta được xem là người kiên nhẫn, trưởng thành và xứng là người chồng tốt.
Lịch sử cà phê di sản văn hóa phi vật thể
Cà phê Thổ Nhĩ Kỳ là di sản có từ hơn 500 năm nay, được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.
Câu chuyện về thức uống di sản này không bắt nguồn từ Thổ Nhĩ Kỳ, mà từ Yemen. Vào thế kỷ 15, các nhà huyền môn Sufi được cho là đã sử dụng cà phê để giữ tỉnh táo trong những đêm dài cầu nguyện và hành lễ. Từ khi Đế chế Ottoman chiếm Yemen vào năm 1538, cà phê theo chân vua Suleyman Đại đế đến Istanbul. Chỉ một năm sau, hạt cà phê đã hiện diện ở Constantinople - thành phố cổ kính mà ngày nay là Istanbul.
Đến những năm 1550, các “kahvehane” (quán cà phê) đầu tiên đã mọc lên ở Istanbul. Sự phổ biến của thức uống mới nhanh chóng định hình lại đời sống văn hóa. Phương pháp pha chế cà phê cezve-ibrik của người Ottoman đã trở thành dấu ấn đặc trưng của cà phê Thổ Nhĩ Kỳ truyền thống. Như nhà nghiên cứu ẩm thực Merin Sever giải thích, sự khác biệt cơ bản giữa cà phê truyền thống và các loại cà phê khác là phương pháp cezve-ibrik về cơ bản là nấu bằng chiếc nồi cán dài đặt trên cát hoặc than nóng, giúp hương vị đậm đà, lớp bọt mịn sóng sánh, tạo ra một thức uống độc đáo.
 |
| Một nhân viên đang pha chế cà phê theo kiểu truyền thống tại thành phố Ankara, Thổ Nhĩ Kỳ. Ảnh: Xinhua |
Dẫu từng bị cấm đoán vì lo ngại là nơi bàn chuyện chính trị, những quán cà phê "kahvehane" vẫn không bao giờ biến mất. Trái lại, chúng trở thành nơi tụ họp, trao đổi tin tức, tranh luận, và tất nhiên - bắt đầu những câu chuyện dài bất tận bên tách cà phê đậm đà.
Cà phê nhanh chóng lan truyền về phía tây. Người Venice có lẽ đã biết đến nó trước tiên thông qua các mối quan hệ giao thương. Người dân London (Anh) cũng vậy, năm 1652, một quán cà phê được cho là đầu tiên của thành phố tại Hẻm St. Michael đã ra mắt. Chỉ với một xu, khách hàng có thể uống bao nhiêu tùy thích và tham gia vào các cuộc trò chuyện sôi nổi, giống như các “kahvehane” ở Thổ Nhĩ Kỳ.
Mặc dù có lịch sử phong phú và ý nghĩa văn hóa, cà phê Thổ Nhĩ Kỳ vẫn chưa trở thành thương hiệu toàn cầu như espresso. Nhà nghiên cứu ẩm thực Sever cho rằng, thức uống di sản này cần thiết phải đổi mới để vươn ra toàn cầu. Tuy nhiên, cũng có những ý kiến không đồng tình, khẳng định rằng truyền thống phải được bảo vệ.
Ngày nay, từ London đến New York, nhiều người đang tìm cách đưa cà phê Thổ Nhĩ Kỳ ra thế giới. Các hội thảo, quán cà phê trải nghiệm, thậm chí dịch vụ xem bói bằng tách cà phê xuất hiện, lưu giữ một di sản văn hóa vừa cổ xưa vừa hiện đại.
Ở Istanbul, du khách dễ dàng tìm thấy trải nghiệm cà phê nguyên bản: Một chiếc cezve đặt trên cát nóng, bọt dày sóng sánh, kèm ly nước và miếng lokum ngọt ngào. Và khi tách cà phê được uống đến giọt cuối cùng, điều còn lại không chỉ là dư vị đắng - mà là cảm giác ấm áp của một câu chuyện vừa được sẻ chia.
