 |
| Cột cờ giữa rừng đước Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau. Ảnh: An Lê |
Nhà thơ cách mạng Tố Hữu đã ca ngợi những cánh rừng biết “che bộ đội, vây quân thù” ở Việt Bắc và Tây Bắc, nhưng ông cũng từng ca ngợi phẩm chất kiên trung, vững chãi nơi đầu sóng ngọn của rừng đước Năm Căn trong thiên anh hùng ca “Ba mươi năm đời ta có Đảng”:
“Đước đã mọc thành rừng gỗ cứng
Gió càng lay càng dựng thành đồng...”
Đó là một hình ảnh tuyệt đẹp và rất chính xác về rừng đước trong giai đoạn kháng chiến đánh đuổi quân xâm lược và giành quyền độc lập, tự do của chúng ta. Ở mảnh đất xa xôi dành cho những con người phiêu bạt đi mở đất, không hề e ngại “trên cạn hùm thiêng, dưới sông sấu dữ” này, tinh thần yêu nước quật cường đến như một lẽ tự nhiên.
Chính vì thế, những cánh rừng đước bạt ngàn ở Năm Căn đã sớm hiện diện trong thời đại sử thi hào hùng của những cuộc kháng chiến chống ngoại xâm diễn ra trường kỳ. Rừng đước đã trở thành căn cứ địa vững chắc che chở cán bộ - chiến sĩ hoạt động ở Đất Mũi.
Đước, mắm, bần, tràm chính là những thành luỹ tự nhiên của cách mạng với những tàng rừng rậm rạp, tầng tầng lớp lớp, bịt kín các phương tiện “tai mắt” của kẻ thù. Kết cấu trùng điệp cùng sự đa dạng, phức tạp của các nhánh kênh rạch, sông ngòi khiến rừng đước không chỉ gây khó khăn cho giặc mà còn bẻ gãy nhiều đợt hành quân của kẻ thù.
 |
| Công trình cột mốc Đường Hồ Chí Minh - điểm cuối Cà Mau. Ảnh: An Lê |
Dưới tán rừng ngập mặn, các khu kháng chiến được thành lập và gọi bằng cái tên “làng rừng Cà Mau”. Chính tại nơi đây, rừng đước trở thành nơi quan trọng nuôi giấu bộ đội và là căn cứ cách mạng, thực hiện những chiến thuật du kích khét tiếng như “lấy sức nhàn, đánh sức mỏi” hay “dùng địa lợi để chống sức mạnh vũ khí”...
Những rừng đước Năm Căn kiên cường, bất khuất vì thế đã đi vào văn chương trong truyện ngắn “Cây đước Cà Mau” của nhà văn Đoàn Giỏi: “Những cây đước cao vút, rễ chi chít từ giữa thân trổ xuống như những cánh tay thò ra bám đất. Như người dân Nam bộ luôn luôn bám đất, chiến đấu không ngừng trước kia và trong mười năm kháng chiến để thực hiện hòa bình, thống nhất nước nhà, hoàn thành độc lập, dân chủ cho Tổ quốc”.
Với lợi thế biển, rừng và hệ thống sông ngòi, kênh mương chằng chịt, rừng ngập mặn Cà Mau đã được chọn là điểm tập kết cuối cùng và lớn nhất của con đường tiếp vận huyền thoại là “đường mòn Hồ Chí Minh trên biển” của Hải quân nhân dân Việt Nam và Quân giải phóng miền Nam, huyết mạch chuyên chở vũ khí, khí tài và cán bộ từ miền Bắc vào chiến trường miền Nam.
Con đường của sức mạnh ý chí này là hải trình của những con tàu không số chở vũ khí từ Hòn Dáu (Hải Phòng) vào Vàm Lũng (Cà Mau), vượt qua muôn nghìn hiểm nguy, sinh tử và hệ thống do thám, theo dõi, đánh phá tối tân, dày đặc của kẻ thù vì một mục tiêu “non sông liền một dải”.
Những ngày này, rừng ngập mặn Cà Mau đang ôn lại một mốc lịch sử đáng nhớ của “đường mòn Hồ Chí Minh trên biển”. Bến Vàm Lũng (nay thuộc xã Phan Ngọc Hiển) đã đón an toàn chuyến tàu không số đầu tiên vào ngày 16.10.1962 do thuyền trưởng Lê Văn Một và chính trị viên Bông Văn Dĩa chỉ huy.
Đây là chuyến tàu đã mở đầu cho hành trình lịch sử của "Đoàn tàu không số" vượt biển Đông, đưa vũ khí từ Bắc vào Nam. Từ thời điểm đó đến ngày miền Nam hoàn toàn Giải phóng (30.4.1975), bến Vàm Lũng đã tiếp nhận 68 chuyến tàu với hơn 4.400 tấn vũ khí, quân trang, quân dụng. Để rồi Vàm Lũng, Năm Căn, U Minh đã trở thành những địa chỉ đỏ chói lọi của huyền thoại “đường mòn Hồ Chí Minh trên biển”.
Cũng ở khuôn viên Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau, một khu tượng đài - phù điêu cũng được dựng lên để đánh dấu điểm kết thúc của đường Hồ Chí Minh. Nơi đây đặt cột mốc chỉ cây số 2436 thiêng liêng. Tại mốc này, con đường Hồ Chí Minh của công cuộc “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước” kháng chiến chống Mỹ chính thức kết thúc.
 |
| Mũi Cà Mau, mốc cực Nam trong Vườn quốc gia Mũi Cà Mau. Ảnh: An Lê |
Con đường đã khởi nguồn từ km 0 ở Pắc Bó - Cao Bằng, băng qua 28 tỉnh thành và kết thúc tại mũi đất Cực Nam. Công trình này được dựng từ năm 2017, một năm sau khi con đường nối thành phố Cà Mau với xã Đất Mũi được hoàn thành. Như thế, đây cũng là điểm kết thúc của quốc lộ 1A, biến Đất Mũi thành điểm tập kết cuối cùng của những con đường thiên lý.
Không những thế, khu vực này cũng là nơi đặt dấu mốc đánh dấu điểm cực Nam của đất nước Việt Nam. Trước đây, cột mốc tọa độ Quốc gia GPS 0001 nằm ở nơi khuất nẻo, tại Mũi Bãi Bùng, xã Phan Ngọc Hiển. Từ mũi đất này nhìn ra biển Đông sẽ thấy đảo Hòn Khoai nổi tiếng từng xuất hiện trong các tác phẩm nói về những cuộc hành trình vượt ngục Côn Đảo.
Đảo Hòn Khoai còn gắn liền với chiến sĩ cách mạng Phan Ngọc Hiển, người đã lãnh đạo cuộc khởi nghĩa nổ ra trên đảo Hòn Khoai theo chỉ thị của Tỉnh ủy Bạc Liêu năm 1940. Tên của người anh hùng năm xưa nay đã trở thành tên của đất nước, quê hương.
Đến bây giờ, ngoài Cột mốc tọa độ Quốc gia GPS 0001, điểm cực Nam còn được định vị bằng tọa độ 104o43’ kinh độ Đông, 8o34’30’’ vĩ độ Bắc và được biểu tượng hóa bằng hình ảnh mũi tàu với cánh buồm trắng mang lá cờ Việt Nam hiên ngang lao mình ra biển khơi.
Rõ ràng, ngoài giá trị về thiên nhiên, cảnh quan, môi trường, kinh tế và văn hóa, rừng ngập mặn của Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau còn có giá trị lớn về lịch sử. Giá trị đó trường tồn trong thơ văn và những tượng đài kỷ niệm, cũng như trong tâm thức của người dân Việt Nam.
