Tegh Singh đến trang trại bên bờ sông Hằng trước lúc bình minh, chuẩn bị thu hái hoa hồng đang ở thời kỳ nở rộ. Đi quanh những bụi hồng Damark rậm rạp, anh nhanh chóng bứt và thả cánh hoa hồng nhạt vào túi vác trên lưng. Đến lúc ánh mặt trời đầu tiên chiếu trên sông, người đàn ông 35 tuổi đã xong việc, đem bao hoa ngọt ngào phóng xe trở về Kannauji, một thành phố nhỏ được mệnh danh là "thủ phủ nước hoa của Ấn Độ".
Suốt nhiều thế kỷ, Kannauj - nằm ở đông bắc lưu vực sông Hằng tại Ấn Độ - đã tạo ra tinh dầu nước hoa (dầu thơm) bằng những phương pháp chưng cất cổ xưa nhất thế giới. Được cả hoàng gia và thường dân yêu thích, dầu thơm từ Kannauj dùng cho mọi thứ, từ bôi cổ tay, cho vào thức ăn, đài phun tới xông nhà.
Dù dầu thơm không còn được ưa chuộng như xưa, những người thợ Kannauj vẫn tiếp tục làm ra thứ được mệnh danh là "vàng lỏng" theo cách truyền thống. Gần đây, mùi hương giàu cảm xúc và quyến rũ này thu hút người dùng trẻ, tại cả Ấn Độ và thế giới.
Dầu thơm là nước hoa thời cổ. Nước hoa hiện đại dùng cồn làm dung môi, nhưng tinh dầu truyền thống được làm từ dầu gỗ đàn hương - có tính thấm hút cao. Một giọt nhỏ trên cổ tay hay phía sau tai có thể khiến mùi hương thấm vào da, vương vấn một cách dễ chịu, đôi khi là suốt nhiều ngày. Chúng có thể mang nhiều nốt hương khác nhau, từ ấm áp (quế, hồi, bạch đậu khấu, nhụy nghệ tây) đến mát mẻ (hoa nhài, cỏ roi ngựa, cúc vạn thọ, dứa dại).
 |
|
Kannauj có lịch sử làm dầu thơm từ hoa hồng lâu đời. Ảnh: National Geographic. |
Kannauj sản xuất các loại dầu thơm đó, và cả tinh dầu mitti - mang mùi hương của đất sau cơn mưa, được làm từ những mảnh đất sét sông Hằng. Shamama, một loại dầu thơm khác của vùng đất này, được trộn từ hơn 40 loại hoa, thảo dược và nhựa cây, ủ suốt nhiều tháng. Mùi hương này là sự kết hợp hoàn hảo giữa nốt ngọt ngào, gia vị, khói và ẩm, khiến người ngửi thấy như được đưa tới một thế giới khác.
Nhiều hãng sản xuất nước hoa lừng anh tại châu Âu dùng dầu thơm Kannauj - hoa hồng, cỏ roi ngựa, hoa nhài - để tạo lớp cho các sản phẩm hiện đại.
Kannauj làm tinh dầu từ hơn 400 năm trước. Thành phố này nằm cách Agra 4 tiếng lái xe, và chỉ cách vùng đất Lucknow lịch sử 2 giờ di chuyển. Như nhiều thành phố nhỏ của Ấn Độ, Kannauj nằm giữa quá khứ và hiện tại. Thời gian ở đây không trôi qua, mà chồng lên thành tầng tầng lớp lớp.
Những thành lũy sa thạch, tháp canh và cổng vòm đã đổ nát gợi nhắc về quá khứ huy hoàng, khi nơi đây là kinh đô của đế chế Harshavardhana vào thế kỷ 6. Trên tuyến phố chính, xe máy và thi thoảng là những chiếc Mercedes bóng bẩy lao qua các xe hoa quả đầy ổi và chuối chín.
Bước vào những con ngõ hẹp của Bara Bazaar - khu chợ chính, người ta sẽ thấy như trở về thời cổ đại. Trong mê cung này, những gian hàng cổ xưa có các kệ chứa đầy lọ đựng dầu thơm hay tinh dầu, với đủ cung bậc hương thơm tuyệt diệu. Những người đàn ông ngồi khoanh chân trên thảm, ngửi và thử những ống đựng dầu thơm.
  |
|
Dầu thơm và tinh dầu Kannauj không chỉ nổi tiếng ở Ấn Độ, mà còn được các nhà sản xuất nước hoa lớn trên thế giới yêu thích. Ảnh: Digital Journal. |
"Những nghệ nhân nước hoa nổi tiếng nhất thế giới từng đi qua các con ngõ đó, bước trên bùn đất và phân bò để tìm mua dầu thơm Kannauj. Chúng thực sự có một không hai", Pranjal Kapoor, thế hệ thứ 5 của hiệu M.L. Ramnarain - một trong những nhà sản xuất lâu đời vẫn còn hoạt động ở đây, cho biết.
Tegh Singh đến và đổ hoa đã hái xuống sân xưởng chưng cất của Kapoor. Ram Singh, thợ chính tại Kapoor, đưa hoa vào nồi chưng bằng đồng cỡ lớn, thêm nước sạch. Trước khi đậy nắp, ông quấn một dây vải và đất sét quanh miệng nồi - nó sẽ cứng lại và bịt kín nồi.
Khi nước bắt đầu sôi, hơi từ nồi chưng được dẫn qua ống tre, vào một nồi đồng chứa dầu đàn hương - dung dịch sẽ hấp thụ hương thơm hoa hồng.
Mất khoảng 5-6 tiếng để hoa hồng của Tegh Singh trở thành dầu thơm. Trong suốt thời gian đó, Ram Singh liên tục qua lại giữa nồi chưng và nồi đồng, kiểm tra nhiệt độ bằng tay, cũng như lắng nghe tiếng hơi rít để xem có cần cho thêm củi không. "Tôi làm công việc này từ nhỏ", người đàn ông 50 tuổi theo học một bậc thầy dầu thơm trong 10 năm cho biết.
Quy trình đó được lặp lại vào hôm sau, với một mẻ cánh hồng mới, để đạt được độ đậm đặc như mong muốn. Sau khi hoàn tất, dầu thơm được ủ nhiều tháng trong bình da lạc đà để hút hết nước. Dù được làm theo cách cổ xưa, dầu thơm hoa hồng đắt ngang vàng lỏng, 1 kg có thể có giá đến 3.000 USD.
   |
  |
|
Quy trình làm dầu thơm phức tạp và kéo dài. Ảnh: National Geographic. |
Ngày nay, phần lớn dầu thơm của Kannauj được bán ở Trung Đông hoặc trong cộng đồng Hồi giáo địa phương. Tại chợ Chandni Chowk ở Old Delhi, bạn có thể thấy những đám đông mua sản phẩm này để bôi phía sau tai trước lễ cầu nguyện thứ sáu, hay để mừng các lễ hội như Eid.
Kannauj còn cung cấp một lượng lớn nước hoa hồng để làm paan - món ăn vặt gồm thuốc lá và gia vị cuốn trong lá trầu. Nhưng như vậy không đủ để duy trì các lò chưng cất của thành phố, nhiều lò trong số đó phải chuyển sang làm sản phẩm sao chép của nước hoa phương Tây.
Dù gặp nhiều khó khăn, Kapoor vẫn lạc quan. Anh dành nhiều thời gian thuyết phục những nhãn nước hoa hàng đầu thế giới, giúp họ làm quen với dầu thơm và thảm thực vật tại Kannauj. Anh nói: "Người phương Tây đang dần hướng đến những yếu tố phương Đông. Thông thường, họ thích các nốt hương nhẹ, cam chanh, nhưng dạo gần đây, các ông lớn như Dior, Hermes, và cả các nhà nước hoa Trung Đông đang hướng đến những mùi hương đậm đặc như hoa hồng, trầm hương, shamama".
Thị trường dầu thơm chất lượng cao cũng đang có những bước khởi sắc. Anita Lal, nhà sáng lập Good Earth và Paro - hai nhãn hàng thời trang lấy cảm hứng từ thiết kế truyền thống của Ấn Độ, thường sử dụng tinh dầu hoa hồng và cỏ roi ngựa, nhưng rất muốn giới thiệu dầu thơm đến thế hệ trẻ hơn.
Lal chia sẻ: "Bi kịch của dầu thơm đến từ hai nhân tố. Thứ nhất, gỗ đàn hương rất hiếm, không có nó, không có dầu thơm. Thứ hai, sản phẩm này bị coi là quá cũ kỹ. Trước những chiêu tiếp thị của phương Tây và hấp lực từ nước hoa Pháp, thật khó để cạnh tranh".
 |
|
Kannauj đang loay hoay tìm hướng đi mới giữa sự phát triển của thế giới xung quanh. Ảnh: National Geographic. |
Có lẽ một trong những đại sứ toàn cầu tiềm năng nhất của dầu thơm là Lucknowi Jahnvi Lâkhòta Nandan, người đã dành 7 năm học nghề làm nước hoa ở Geneva và Paris trước khi mở thương hiệu The Perfume Library tại Goa (Ẩn Độ) và Paris (Pháp).
Mỗi năm, cô sáng tạo ra một hoặc hai mẫu nước hoa mới, kết hợp giữa cảm hứng từ truyền thuyết với hiện đại, với một nguyên liệu quan trọng là dầu thơm. Năm 2020, The Perfume Library cho ra mắt Earthshine, pha trộn giữa hương nagarmotha (cỏ gấu), hoa mimosa, và androgynous maulshree. "Maulshree là loại cây có liên hệ mật thiết với Kannauj" - Nandan cho biết, và nói thêm rằng đó là một nốt hương hòa hợp một cách hoàn hảo với dầu thơm.
"Dầu thơm chạm đến linh hồn ta. Lửa và khói trong một khoảng không nhỏ có vẻ thật đáng sợ, nhưng cũng thật nguyên bản và đẹp đẽ. Bạn không thể tạo ra điều đó trong một phòng thí nghiệm tại châu Âu" - cô nói.
